قاضی ضیاؤ الدین ضیاء حقیده بیر سوز
در بارۀ ما
website counter
تصاویر پانزدهمین سالروز وفات شادروان بیانی
رمضان مبارک
صفحۀ یوتوب ما
صفحۀ فیس بوک ما

اوزبیک تیلی سوزلیگی، نورالله آلتای

بنیاد اجتماعی و فرهنگی بیانی یوتوب

بنیاد بیانی در فیس بوک

استاد ملا تاج محمد سرپلی در یوتوب

استاد ملا تاج محمد سرپلی در فیس بوک

قرآن شریف، اوزبیکی ترجمه بیلن

قرآن شریف، مکمل

قرآن الکریم با ترجمه به چند زبان

اوزبیک تیلیده دینی موعظه‌لر

محبوب القلوب، تربیتی و تفریحی

تصّوف و انسان، شرعی جوزجانی

استاد قاری محمد عظیم عظیمی

انجمن فرهنگی نوایی، ناروی

لغت نامۀ بزرگ دهخدا

تیل و ادبیات، ایشانچ

اوزبیک تیلی، ذکر الله ایشانچ

کونگیل کوزگوسی، فرشته بیگم

موج نور، فرشته بیگم ضیایی

بابر ایزیدن، محمد حلیم یارقین

بابر ایزیدن، دکتور شفیقه یارقین

تورکستان اوغلان لری

اوزبیکی شعرلر، امان الله قویاش

اوزبیکچه شعرلر توپلمی

اوزبیگیم، داکتر فاریابی

یورتداش، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی

مونس، آیدین خیری

که پلک، عنایت الله فرهمند

دُر دانه لر، دکتور فیض الله ایماق

یاشلر، اجتماعی و فرهنگی

فاریاب زمین، دولتی فاریابی

توران، آلپ تیمور تورانی

اوزاق یــولــلار، ادبی و فرهنگی

افغانستان تورکلری فدراسیونی

جنوبی تورکستان، اجتماعی

اوزتورک دریچه‌سی

بابر فرهنگی و کلتوری انجمنی

آیدین افغانستان فرهنگی انجمنی

حیات پنجره سیدن، فضل احمد بورگیت

آلتین کَمَلـَک، عبدالله تاشقین

کوموش، کنشکا تورکستانی

سوز، محمد عالم کوهکن

بیلگی هفته‌لیگی

سوز گلشنی، هوشنگ پیگیر

آلتین یپراقلر، محمد کاظم امینی

چیچک لر محضری، ابوالخیرخیری

آق قَیین، نور الله آلتای

ییگیت، اجتماعی و فرهنگی

ایچک اوزر کولگو، اجتماعی

تیگیرمانچی، اسد الله آسیابان

ساغینچ، عارفه امینی

اوزبیک خلق مقال لری

قویاش بیراغی، جمشید ثبات

کونگول یاره‌سی، معصومی

قیزیل قلمپیر، تنقیدی فکرلر

گونش، فرهنگی و اجتماعی

ینگی لیک لر، حفیظ الله فیاض

عـزیـز فـاریـابـلی

فرهنگ ترکمنی راسخ ، آنلاین

نیسایا، شعر و ادب فاریاب

کورش، فرهنگ و اجتماع

آنه یورتیم، فرهنگی و ادبی

شعر و ادب تورکستان

باغبوستان، افغانستان ترکمنلری

آلقیش، تورکچه ادبی و کلتوری

نور قویاش، فرهنگی و اجتماعی

باقیش، همایون خیری

اوزبیگیم، زهره کارگر

تانگ ییلی، آی نور خیری

افعانستان تورک اوقوچیلریمیز

کــــوکـــلـــــم، ثــــنــا

اجتماعی و فرهنگی، فیض الله قرداش

ارمغان، دکتور منان تاشقین

خیال کوله‌گه‌سی، عالم لبیب

داستان لر، قادر مراد

بی بی سی اوزبیکی

جیحون، افغانستان ترکمنلری

افغانستان، دکتور همت فاریابی

تی ری تی افغانستان اوزبیکی

وطنداش نشریه‌سی

ممتاز فیلسوف لر حکمت لری

ضیا ایسته‌گن قلب لر اوچون

انجمن اجتماعی علی سینا

آق گل، سحر نور

آچون، زهرا ایشانچ

صبر درختی، سیوینچ

عروض، زهره کارگر

آلاله های پر پر، داکتر تورانی

تورک اوغلی، ادبی و فرهنگی

اورته آسیا، اجتماعی و مدنی

نشرات تورکان افغانستان

استاد خلیل الله خلیلی

 

پیوند های مهم

در اوایل تابستان سال 1331 در خانواده ملا عبدالرحمن کودکی متولد شد نامش را عبدالغفار نهادند. این کودک در آغوش مادر پرورش یافت و در هفت سالگی او را به مکتب دادند. دوازده سال به مکتب رفت تا اینکه در سال 1351 از صنف دوازدهم با سویه عالی فارغ گردید و به امتحان کانکور پوهنتون راه یافت. از امتحان سختگیرانه کانکور دوره ظاهر شاهی موفق بدر آمد و به دانشکده ادبیات پوهنتون کابل پذیرفته شد. عبدالغفار میخواست شامل بخش روزنامه نگاری (ژورنالیزم) فاکولته ادبیات شود. من او را مشوره دادم تا شامل دیپارتمنت زبان و ادب دری گردد. چرا که نصاب تعلیمی و برنامه دیپارتمنت دری نسبت به شعبات دیگر آن فاکولته کاملتر و دقیقتر تنظیم شده بود.

 

آیخان بیانی، کاندید اکادمیسین دکتور محمد یعقوب واحدی جوزجانی نینگ قیزی، 1332 نچی قویاش ییلی، سنبله آیی نینگ 22 نچی سی، دوشنبه کونی قدیمی جوزجان بولمیش سرپل شهریده توغیلگن. آلتی یاشیده سرپل نینگ نسوان باشلنغیچ مکتبیده اوقیشگه باشلَب، بیرینچی دن اون ایکّینچی صنفگچه سرپل و کابل ولایتلری نینگ مکتبلریده سباق اوقیب، 1350 نچی ییلده سرپل نینگ منهاج سراج لیسه سیدن فارغ بولدی. کانکور امتحانینی تاپشیرگندن کیین کابل اوقوو یورتی نینگ ادبیات و بشری علوم فاکولته سیده کامیاب بولیب، تورت ییل شو فاکولته ده تحصیل کوریب، 1355 نچی ییلده دری دیپارتمنتی دن فراغت سندینی قولگه کیلتیردی. ا

سال‌های درازی از آن روزی میگذرد که نمایشنامۀ «میراث» نوشتۀ روان شاد استاد عبدالرشید لطیفی در بهار سال 1322 خورشیدی در شهر کابل به نمایش در آمد. در کنار شخصیت های دیگری که در جغرافیای هنری این نمایشنامه میزیستند، میرزایی کم سواد و پُر ادعایی نیز فرصت زیستن یافته بود. نقش این میرزا را به جوانی داده بودند، تازه راه یافته به تیاتر، که هنوز او را در این اقلیم نامی و نشانی نبود. امروز آن جوان در پلکان هشتاد ساله گیایستاده است، چنان تندیسی با مشعلی از نام و نجابت. چنان فاتحی بر سکوی پیروزی و افتخار! و این جشن هشتاد ساله گی بر او مبارک باد! هر چند به تعبیری از شمس تبریز مبارک خود، اوست، ایام می آیند تا بر چنین کسانی مبارک شوند!

قدیمی جوزجانان مرکزی بولمیش سرپل، جوزجانلی جوده کوپ عالملر و ادیبلر وطنی بولیب کیلگن. سنچارکلیک اقتدارلی شاعر نجم الدین ذاکر، موندن بیر یریم عصر آلدین میر محمودخان بیکلر بیگی و اونینگ آته سی ذوالفقار شیر حیاتی و کارنامه لری حقیده یازگن 4000 مصرع دن آرتیق مثنوی سیده، بو شهرنینگ توصیفی گه بغیشلگن بابیده، اونی قویده گیدیک مقتیدی:

سرپل لقب جوزجانان به نام ملک پاسبان، آستان امام

اگر چند بلخ است ام البلاد که گویا چنین بلده هرگز نزاد

سرپللیک قاضی ضیاؤالدین ضیا، 19 میلادی عصر آخرلری و 20 عصر اورته لریده اوشبو تاریخی دیار بغریده اوسیب اولغیگن عالملردن بیری ایدی.

قاضی ضیاؤالدین 1265 شمسی ییلی سرپل شهریده توغیلیب وایه گه ییتدی. آته سی نینگ آتی داد محمد ایدی. او شعرلری توپلمیده 1337 ییلی مطبوعات مدیرلیگی التماسیگه کوره یازگن کیچیک ترجمۀ حالیده اوز حقیده قوییده گیدیک معلومات بیره دی: «ضیاؤالدین داد محمد اوغلی، قومی اوزبیک، اصل توغیلگن وطنی سرپل آتی بیلن معروف بولگن جوزجان دیر. اوزبیک، تورک قبیله لریدن بیریدیر. یاشلیگیده مکتبگه کیریب تورکی و فارسی تیللرده گی کتابلرنی اوقیب سواد چیقردی و یازیشنی اورگندی. اوشه زمان استادلریدن فایده لنیب بیر مقدارعربی علملرنی اوزلشتیردی.»

ضیاؤالدین ضیا مکتبنی توگتگندن سونگ، تحصیلنی ادامه بیریش فکریگه توشه دی. اوشه دورلرده اولکه بوییچه عالی سویه ده تحصیل آلیش شرایطی موجود بولمگنلیگی سببلی همت بیلینی باغلب، 17 – 18 یاشلریده اورته آسیاده دینی و ادبی فنلر مرکزی صفتیده دانگ چیقرگن بخارا شهریگه باره دی و اوز مدرسلری بیلن شهرت قازانگن «میرعرب» مدرسه سیگه اوقیشگه کیره دی. بو حقده اوزی دیدی:

به بخارا رسیـدم از اخـــلاص

ذوق دانـش نمـود دلشــادم

درسگـاه بــزرگ میــر عـــرب

شد مهیا به درس مــیعــادم

به حصول گمال و فضل و هنر

علـــمـــا مـی نمــود امـدادم

البته بخارا دیک کتته شهرده، بای بولمگن بیرعایله دن کیلگن چیت ایللیک یاش طالب العلم اوچون حیات کیچیریش آسان کیچمیدی. ضیاؤالدین، مدرسه بیره دیگن ناچیز وقفیه دن فایده لنگن بولسه هم، اوز احوالی حقیده یازگن بیر مثنوی سیده تحصیل آلیش بیرینچی باسقیچیده قنداق آغیر احوالنی باشدن کیچیر گنینی ایتیب اوته دی. اونی قسقرتیریب بیره میز.(بیاض، 85 بیت):

کسی را که طالــع مددگار نیست

نصیبــش بـجـز رنـج دشوار نیست

بــه هـر جـا رود کلفـت افـزون بـود

زحسرت همیشه دلش خون بــود

کجــا بــاشد او غــم بــود در کنـار

بــه خــواری بسر میبـرد روزگــــار

ز عیش و نشاط جهـان بی نصیب

بـه انــواع انــدوه و مـحنـت قـریب

مــذلـت دوامـت به او همنــشیـن

مشقت همیشه به صحبت قـرین

کند چـرخ کجــرو سراسر فــسون

ز مــلــک و دیــارش نـمــاید بـرون

نـه یــار و بـــرادر، نــه هــم اقـربـا

نــه مــال و مــتاع و نــه یک متکـا

بــسی بیـنـوا و غــریـــب و ذلـیل

که شاید کند لـطـف رب جــلـیــل

ضیــا ایــن همـه روج و درد و الـم

بــود از ازل ســرنوشت قــلــم

ضیاؤالدین ضیا کوچلی اراده لی بیر طالب العلم صفتیده، اوز آلدیگه قویگن یوکسک مقصد یعنی عالی سویه ده علم و فن نی اوزلشتیریشگه صادق قاله دی. بو یولده گی برچه توسیقلر و قیینچیلیکلرنی باسیب اوتیب، کیچه- کوندوز دیمی بیلیم آله دی، تورلی فنلر متخصص استادلری حضوریگه باریب اوز مشکللرینی حل قیله دی و میر عرب مدرسه سی نینگ یوقاری درجه لی مدرسی نینگ ممتاز شاگردی مرتبه سیگه کوتریلیب، او نینگ ایشانچینی قازانه دی.

1921 ییلی بخارا ده کتته اوزگریش یوزبیریب، بخارا امیری افغانستانگه کیته دی و حاکمیت یاش معتدل جدیدلر قولیگه اوتگندن کیین خلق تمثیلچیلری (وکیللری، نماینده لری) نینگ ایکینچی قورولتاییده عثمان خوجه ینگی دولت نینگ جمهور رئیسی قیلیب تعیینله نه دی. ضیا اوز قیسقه چه منظوم ترجمۀ حالیده بو حقده قوییده گیدیک اشاره قیله دی :

ناگهان انقلاب شد پـیـدا

از تــحـول فــزود فریادم

بخارا یاش جمهوری دولتی قوریلگنده، هاشم شایق، معارف وزیرلیگی مقامیگه کوتریله دی. بخارا ده یوز بیرگن کتته سیاسی اوزگریشلردن کیین قدیمی اصولده درس بیریله دیگن مدرسه لردن ایسکی اسلوبده یازیلگن کتابلر ییغیشتیریب آلینگن ایدی. نیگه که جدیدلر مکتب و مدرسه لرده ایسکی اسلوبدن واز کیچیب، زمانوی تعلیم و تربیه اصولیگه اوتیش طرفداری ایدیلر. لیکن بو فکرنی بیردنیگه عملگه آشیریش عملاً ممکن ایمس ایدی.

سرپللیک یاش فقیه و شاعر، قاضی ضیاؤالدین ضیا بخارا مدرسه لریده تحصیل آلیش دوریده هاشم شایق افندی بیلن تانیش بولگن ایکن. او تحصیل دوریده قاری هاشم آتی بیلن تنیلگن پیشقدم طالب العلم بولیب، کوپینچه اوز استادی بیلن قاضی نینگ استادی آلدیگه کیلیب توررکن. شو سببلی استادی اونی معارف وزیری هاشم شایق آلدیگه یوباریب، اوندن توپلب آلینگن کتابلرنی قیتریب بیریشنی التماس قیله دی. البته ینگی یوز بیرگن سیاسی اوزگریش نینگ باشلانغیچ باسقیچیده بو کبی بیر طلبنی اورته گه قوییش قلتیس بیر ایش ایدی. لیکن قاضی ضیا کمال جسارت بیلن وزیرلیککه باریب او بیلن اوچره شیش ایستگینی بیلدیره دی. وزیر اونی تانیدی و حرمت بیلن کوتیب آلیب، استادی نینگ ایستگینی معقوللیدی و اونگه ایجابی جواب بیره دی. نتیجه ده وزیر نینگ بویروغی بیلن ییغیشتیریب آلینگن برچه مدرسه لرکتابلری قیتریب بیریله دی. مین بو موضوعنی مرحوم ضیا تیلیدن استاد شایق افندیگه ایتگنیمده، اونینگ سوزلرینی بوتونلی تصدیقلب، قاضیگه سلام و احترام تقدیم قیلگن ایدی.

هاشم شایق افندی جدیدلر تامانیدن تورکیه گه یوباریلیب، اون ییل عالی تحصیل آلگندن کیین وطنیگه قیتیب کیلگن یاش عالم ایدی. او بیرمدت بخاراده قوریلگن یاش دولت نینگ یوکسک اورینلریده ایشله گندن کیین، افغانستانده بخارا دولتی نینگ بویوک ایلچیسی صفتیده تعیینله نیب، کابلگه یوباریله دی. او بخارا جمهوریتی، شورویلر تاماندن آغده ریلگندن سونگ، روسلر سیاستیگه قرشی توره دی، اوز وظیفه سیدن استعفا بیریب، مرحوم خال محمد خسته «معاصرین سخنور»ده یازگنیدیک تورکیه گه کیتتماقچی بوله دی، لیکن افغانستان دولتی التماسیگه کوره کابلده قالیب، بیر قاموسی عالم صفتیده معارف وزیرلیگیده کتته اورینلرده ایشلب کیله دی، «آیینۀ عرفان» (کیینراق عرفان) مجله سیگه اساس سالیب، کوپ ییللراونی اوز نظارتی آستیده نشرقیله دی. او، یگانه متخصص صفتیده افغانستانده زمانوی پداگوژی، پسیکولوژی و باشقه علملرنی رواجلنتیریش یولیده فداییلیک بیلن ایش آلیب باریب اونوتیلمس خدمتلری بیلن برچه نینگ ایشانچ و احترامیگه سزاوار بولیب یشیدی. کمینه اوقووچیلیگیم دوریده اوشبو مثلی کم کورینگن استاد صحبتیگه مشرف بولیب، بیش ییلدن کوپراق مدت اوندن تورلی فنلر ساحه سیده کسب فیض ایتگنمن.

ضیاؤالدین ضیا بخاراده گی میر عرب مدرسه سیده تورلی فکر و غایه لر ایگه لری بولمیش ضیالیلر بیلن ملاقاتده بولیب، بخارا و تورکستان نینگ آغیر سیاسی و اجتماعی شرایطینی توشونیب آله دی. یاش ضیاؤالدین سیاستگه قیزیقمه سه هم، شعر و ادبیاتگه کونگل باغلیدی، حرفوی شاعر بولمسه هم، شعر یازیشگه دوام بیره دی.

قاضی ضیاؤالدین ضیا 1300 هجری ییلی عالی تحصیلاتنی توگه تیب، تدریس یعنی درس بیریش اجازتنامه سینی آلگندن کیین اوز وطنی سرپلگه قیتیب کیلیب، بیر مدت تدریس و احتساب ایشلری بیلن شغللنه دی. 1312ییلگه کیلیب تاشقورغان (خلم) محکمه سی، کیینراق آقچه محکمه سی و اوندن سونگ سنچارک محکمه سی نینگ قضایی ایشلری اونگه تاپشیریله دی. 1318 ییلی مزار شریف شهری نینگ ابتدائیه محکمه سی قاضیسی ایتیب تعیینلنه دی و 37 نچی ییلگه چه کیکسه لیک سببلی تقاعد قیلگونگه قدر اوز وظیفه سیگه دوام بیره دی. 25 ییل قضا ده خدمت دوامیده هیچ قچان تعطیل ملازمت، کسر معاش کورمگن، برکون هم غیر حاضر بولمگن. هر دایم تورلی مکافات و تحسین نامه لر بیلن تقدیرلنیب، اوچینچی درجه لی تقدیر نامه نی آلیشگه موفق بولگن.

رحمتلی قاضی حج زیارتیگه مشرف بولگندن کیین، 1340 ییل عقرب آیی، دوشنبه کیچه سی مزار شریف شهریده حیاتدن کوز یومه دی. جسدی کمال حرمت بیلن اونینگ توغیلگن شهری سرپل گه آلیب باریلیب، عزت و احترام بیلن امام یحیی بن زید مزاری حظیره سیده دفن ایتیله دی.

استاد قاری محمد عظیم عظیمی اونینگ وفاتی مناسبتی بیلن قویده گی مرثیه نی یازگن ایدی:

آه آن قاضی عدالت کیش

که رخ اندر حجاب خاک نهفت

آنکه در علم وفضل و زهد و ورع

زیر طاق فلک نبودش جفت

هیچکس مثل او به مثقب طبع

در معنی به آب و تاب نسفت

بعد هفتاد و پنج سال حیات

روح او بانگ "الرحیل" شنفت

کرد آهنگ دار ملک بقا

در ریاض جنان مقر پذرفت

پی تعیین سال رحلت او

دوش چشم خرد ز فکر نخفت

حوری ناگه کشیده سر ز بهشت

روز هشتم زماه عقرب گفت

مرحوم قاضی، مینینگ تاغم رحمتلی استاد عظیمی بیلن دوستانه مناسبتده بولگنی سببلی مین او کیشی بیلن تانیش ایدیم. اوقووچیلیک و تحصیل دورلریده مزار شریف شهریدن اوتگنیمده البته او کیشی بیلن اوچره شیب، بعضاً تکلیفلریگه کوره اویلریده تونردیم. مرحوم قاضی نهایت صمیمی، ظریف و ایلیق صحبتلی انسان، عین حالده یخشی شاعر ایدی. هردایم یازگن شعرلری بیاضینی چیقریب ایریم پرچه لرینی مینگه اوقیب بیریب نظریمنی سورردی. مین هم یازگن شعرلریمنی اوقیب بیرردیم.

رحمتلی ضیاؤالدین ضیا عالی همت، عزت نفس و انسانی مناعت و غرور ایگه سی ایدی. نفسی پاک عدالتلی قاضی صفتیده برچه نینگ عزت و احترامیگه سزاوار بولگن ایدی. او شعرلریده بعضاً حیات آغیر شرایطیدن شکایت قیله دی. بیاض نینگ 64 بیتیدن:

من نمیدانم چه خواهد گشت آخر حال من

پی نبرده هیچکس تا حال بر احوال من

جستجو شد بی ثمر، نی آرزو دارد اثر

تیره گردد دمبدم آیینۀ اقبال من

از هجوم احتیاجم قصر استغنا شکست

فقر و ناداری بود پی هم به استقبال من

جز ندامت برکفم نامد مرا از پیشه ام

بار افسوسی فراهم گشت از احوال من

ضیا، بات بات فقر و یوقسیللیکدن نالیگن بولسه هم، اوز وجدانی وخلقیگه بیرگن تعهدینی سیندیرمدی و هیچ قچان دنیاوی ایستکلرگه بیریلمه دی. باشقه لر اوچون کتته درآمدلر منبعی بولگن صلاحیتلی محکمه ایشلرینی کمال ایمان و پاک وجدان بیلن بجریب، حیات آخریگه چه اوز کتته عایله سی بیلن زهد و تقواده یشه دی.

از قضا غیر از ندامت بر ضیا حاصل نشد

ترک میباید کنون نام و نشان خویش را

مرحوم قاضی ایککیته اوغیل و بیش قیز آته سی ایدی. کیچیک اوغلی جمال الدین ضیایی، نیوه ره سی انجنیر ژوبین قیتمس تخنیکی یاردمیده مینینگ التماسیمگه کوره اونینگ شعرلری کیچیک توپله می بیلن بیرگه فوتوسی و حرمتلی دوکتور واحدی یازیب "عرفان" مجله سیده نشر قیلگن قیسقه چه بیوگرافیسینی یوباردی. اوشبو یاردم اوچون مین اولرگه تشکر بیلدیره من. مرحوم قاضی نینگ ایککینچی قیزی حلیمه ضیایی قیتمس سرپل ده معارف ترقیاتی و خاتین- قیزلر نهضتی بوییچه حصه قوشیب کیلگن. حاضر او ففتا کینگاشی نینگ اعضاسی و مالموده «افغانستان خاتین قیزلر انجمنی» معاونی بولیب ایشلیدی. کویاوی جنرال سراج الدین قیتمس، ففتا رهبریتی اعضاسی و «یاشی اولوغلر» بولیمی نینگ مسئولی صفتیده ایش آلیب باره دی، نیبره سی جمال الدین قیزی فرشته ضیایی (ملک بیگم) کوزگه کورینگن استعدادلی شاعره صفتیده اوزبیک و دری تیللریده ایجاد قیله دی.

مقاله میزنی مرحوم قاضی ضیاؤالدین ضیا شعرلریدن ایریم نمونه لر بیلن توگه ته میز. شاعر اوز احوالی حقیده یازگن بیر قصیده سیدن:

سازمان لطافت انشادم

ترجمان نزاکت ایجادم

عاطفت شیوه ی طبیعت من

معرفت سرنوشت اسنادم

نیستم خودنما چو اهل غنا

مستمند و مطیع و منقادم

هرکه جوید زهرچه می گویم

در جواب و سوال معتادم

سرنوشتم ز ابتدا تاحال

می نویسم اگر بود یادم

شده در جوزجان تولد من

ز وقوف خود این خبر دادم

گشتم از طفلی شامل مکتب

خواندم از هر کتاب بکشادم

کرد أخر معلم مکتب

بعد ختم مضامین آزادم

بهر تحصیل علم و فضل و کمال

رو به طرف "بخار" بنهادم

به بخارا رسیدم از اخلاص

ذوق دانش نمود دلشادم

درسگاه بزرگ "میر عرب"

شد مهیا به درس میعادم

به حصول کمال و علم و ادب

علما می نمود امدادم

ناگان انقلاب شد پیدا

از تحول فزود فریادم

بیست و پنج سال شد افامت من

باز گشتم به شهر اجدادم

سعی ها کردم آمدم به وطن

فرصتی چند درس میدادم

اوندن کیین قضا ایشلری بیلن شغللنگه نینی ایسله تیب قوییده گیدیک دوام بیره دی:

مدتی در مزار فیض آثار

مستقیمم (1) به اهل و اولادم

بیست و هفت سال شد قضاوت من

این بود در حساب اعدادم

متقاعد شدم به حسب اصول

چون که ایندم به عمر هفتادم

سالها کار کردم و اکنون

پیر گشتم زکار افتادم

باغ عمرم نموده رو به خزان

گردد آخر حیات بربادم

پیچ و تاب مرور روز و شبی

میکند پوره سست بنیادم

می شوم خوش اگر کسی به دعا

بر مزارم اگر کند یادم

از دبستان غم به ناله شدم

کی شود وارسی به فریادم

روزگار ضیای من گم شد

در شبستان حسرت آبادم

بیرغزلیدن نیچه بیت:

خــواستــم بـرهم زنم من این و آن خویش

بعد ازین سازم به عزلت آشیان خویش را را

نــیــست انـــدر طینتـم فـخر مقام و اعتبار

دور گـــردانـم زخود، عنوان و شان خویش را

بو شعریده قضا ایشلری و حیات آغیر شرایطیدن شکایت قیله دی:

قضا شد بار دوشم، مدتی درغم گرفتارم

کسی زین ماجرا فارغ شود آرام میگردد

اگر انصاف ورزم می فتم در قید تفتیشی

وگر تقوا گزینم، سبحه برمن دام میگردد

پریشان روزگارم حالت افسرده یی دارم

همیشه فرصتم در فکر قرض و وام میگردد.

یازوچی : پروفیسور دکتور عبدالحکیم شرعی جوزجانی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1- استقامت سوزی اوزبیکستانده اقامت معناسیده ایشله تیله دی.

بابر انجمنی نینگ ویب سایتی دن آلیندی

 

شبرغان در صد سال اخیر نام کتابیست که استاد محمد عمر الــیــم بیات چهرۀ شناخته شدۀ فرهنگی و اجتماعی جوزجان در سن کهولت به رشته تحریر در آورده و بـه علاقـمـندان تـقـدیم داشته است. بخش اول کتاب که شامل ۱۲۷ صفحه است، با نگاۀ مختصر به گذشتۀ تاریـخـی شبـرغـان آغاز شده، اوضاع طبیعی، وجه تسمیه و علت ایجاد شهر شبرغان را مورد بحث قرار داده است. بالا حصار و شهر کهنه، وجه تسمیه بعضی قریه ها، عمارات دولتی و عامه، پیشه های مردم، تجارت، معارف و تحصیلات عالی، السنه و ملیت هـا در شـهر شبرغان، موسسات نفت و گاز، آثار طلا تپه، وسایل اطلاعـات جـمـعـی و مـدارس دیـنـی شـهـر شـبـرغـان عـناوین جالبیست که خواننده را با این شهر عمیقاً آشنا می سازد. دوامی بار

مرگ، ایـن هیـولای بـی آرزم، شـب و روز وظـیـفـه دارد تـا انـسـان ها را با اندوه جانگذار مواجه سازد و بهتـریـن هــا را بـه دیار نیستی بکشاند. مرگ این هیولای بی آرزم، بدون تشخیص خورد و بزرگ، پیر و جـوان، خـوب و بـد، وارستـه و زبـون با دشنه بران رشته حیات انسا ن ها را بدون وقفه و به بهانه های واهـی و گـاهـی بـدون بهـانـه قطـع می نماید. مرگ این هیولای بی آرزم از همان اولین لحظه پیدایش حیـات، با حیـات دشـمـنـی می ورزد و هر لحظه در کمین است تا حیات را به ممات تبدیل نماید. مرگ این هیولای بی آرزم، همه موجودات هستی را به تمکین وا داشته است و همه موجودات حیه اعم از نبـات و حیـوان بـی چون و چـرا بـه فـرمـان او تسـلـیـم انـد. انـسان نیز علیرغم نا رضایتی نمی تواند با هیولای مرگ مقابله نماید و ناگزیر است در برابر چنین نیروی قهار تمکین نماید و تسلیم گردد. مـا نـیـز نا گزیریم مرگ عزیزان مان را نا باوارانه بپذیریم و نظاره گر افول ستاره های درخشان باشیم.

در یک روز خزانی در حالیکه هنوز علایم زمسـتـان مـشـاهـده نـمـی شــد و هوا نسبتاً معتدل بود، در کوچه کهلک شبرغان دو پاکستانی با یک همکار افغانی خود منزل مولوی عالیقدر شـهـر را جـسـتجو مـیـکـردنـد. رهـگـذران بـا آنـکـه همه او را می شناختند از شناخت خود انکار می کردند و هیچ کسی حاضر نبود منزل او را نشان دهد. طالبان پاکستانی که حتی پشتو را نیز خـوب بـلـد نـبـودنـد، بـا زبـان نیمـه اردو و نـیـمـه پشـتـو هـمـکـار افغان خود را مورد سرزنش قرار می دادند که چرا به دریافت منزل شخصی که شهرۀ شهر است، موفق نمی شود. بلاخره بعد از ساعاتی سرگردانی طفل ده- دوازده ساله یی منزل و مسجد وی را نشانی گفت و طالبان موتر خود را بدانسو رانـدنـد و مـولوی را از خانه بیرون کردند و در موتر نشاندند. ادامه دارد

استاد عبدالقیوم بیسد شخصیت فرهنگی و اجتماعی کشور دنیای فانی را وداع گفته به جاودانگی پیوست. استاد بیسد در بُعد هنری چنان قامت افراشته است که سالها ضرورت است تا برافراشته قدی جاگزین وی شود و راه او را در هنر به کمال برساند. رهروان و شاگردانش در عرصۀ تیاتر بیش از شمار است و همۀ آنان با جان و دل وی را دوست داشتند و یقیناً از نبود وی حسرت در دل دارند و برایش دعای خیر می کنند.

استاد بیسد بی‌تعصب و تبعیض هر آنکسی را که شمه‌یی استعداد هنری داشت به شگوفایی استعدادش مدد می‌رساند و تا حد توان می‌کوشید. چنین شخص، شخصیت هنری خود را در جامعه دریابد و از طریق هنر مصدر خدمت به هموطنانش گردد

 

کاندید اکادمیسین دکتور محمد یعقوب واحدی فرزند قاری عبدالواحد فرزند ملا محمد امین خطیب، در بیستم جدی 1310 خورشیدی (5 رمضان 1350 هجری قمری مطابق دهم جنوری 1932 میلادی) در مرکز ولایت سرپل متولد شد. از شش سالگی تا ده سالگی در مدرسۀ خانگی، کُتب سوادخوانی و قرآن مجید خواند، در ده سالگی شامل مکتب ابتدایی سرپل گردید و در سال 1326 از آنجا فارخ شد و در آغاز سال 1327 شامل دارالمعلمین کابل گردید و اساسات علوم متداول را در آنجا فراگرفته در سال 1332 از آن لیسه فراغت یافت و به حیث معلم در سانچارک و در مرکز سرپل تا اخیر سال 1336 ایفای وظیفه نمود