تاریخ و اجتماع

شـیـخ الـشـیـوخ و قـطـب الاقـطـاب حـکـیـم ابـو محمد الیاس بن یوسف بـن زکـی بـن مـؤیـد نـظـامـی گنجوی یکی از آن ابرمردان دنیای سخن اسـت که در مـدت بیش از هشت و نیم قرن بعد از وفات وی چشم روزگار نظـیـرش را در شعر فارسی ندیده و هنوز هـم خمسـهٔ او چـون اثــری کــه گویی همین اکنون آفریده شده باشد، دسـت بـدسـت میگردد و ذوق بدیع پسندی ادب دوستان را سیراب میسازد.

او شاعری است بزرگ و توانـا کـه در وصـف طبیعت، افادهٔ حالات درونــی قـهـرمـانـان و تـصـویـر صـحـنه های بزم و رزم و تـشـریـح انـدیشـه هـای عـرفـانـی و فـلـسـفـی و... ا

کــوه الــبـرزی کـه در اوسـتـا و شـاهنـامـه از آن نامبرده شده، نـه در ایـران اسـت و نـه هـم در افـغـانـسـتـان، بـلـکـه در نـیـم قـارۀ هـنـد اسـت. اگـر بـه این موضوع علاقه داشته باشید این نـوشـتـه را بـخـوانـیـد. ایـن یـادداشـتـهـا در سـه بـخـش تنظیم شـده انـد: کـوه الـبرز در اوستا، کوه البرز در شاهنامه و نتیجه. اول از اوسـتـا آغـاز مـی کـنـیـم: «در اوسـتـا هَرا و هَرَیتی و در پـهـلـوی هـربُـرز کـوهـی سـت اسـاطـیـری که در فارسی البرز شده، کـوه الـبـرز در اوسـتـا چـنـیـن وصـف شـده اسـت: «درد سـراسـر اوستـای نــو، بـارهــا بـه نـام و سـتـایـش ایـن کوه بر می‌خوریم... ا

ادامۀ مطلب

تـکـانـه‌خـانـه منـطـقـه‌ایـست در غـرب شهـر سرپل که به نام گـذر تـکـانـه‌خـانـه مشهـور است. این گذر اوزبیک‌نشین است و یـکـی از مـحـلات مـهـم شهـر سـرپـل بـه شـمار میرود. در مـیـان مـردم عـادی تـکـنه‌خانه یا تکنه‌ی‌خانه تلفظ میگردد اما در اسنـاد رسـمـی و در نوشته‌های دیگر تکانه‌خانه ثبت شده اسـت. در ایـن نـوشـته در باره سابقه نام تکانه بحث میگردد. هـرگـاه نـگاهـی به منابع دست داشته بیاندازیم دیده میشود که در سرپل دو منطقه با نام تکانه وجود داشته است. ادمـک هـنـگـام لـست نمودن قرای مربوط به سرپل از گذر تکانه‌خانه در ســرپــل ذکـر میــنــمــایـد... ا

در بارۀ ما
website counter
تصاویر پانزدهمین سالروز وفات شادروان بیانی
رمضان مبارک
صفحۀ یوتوب ما
صفحۀ فیس بوک ما

بـورونـغـی عصـرلــرده تــورکستان و تورک‌لر واقعاتی و احوالی حــقــیــنــده تـورکـي، فـارسـي و عـربـي تـیلارده نېچه‌ کتابلر یـازیلگندورکی، او کتابلردن روس و باشقه‌ آورۉپایی‌لر استفاده‌ اېـتگن و اېتمه‌کده‌دورلر. لېکن او مختلف (تورلی-تومن) تیلارده یازیلگن. تـاریـخـي اثـرلـردن بـیز تورکستاني‌لر استفاده‌ اېتوب، یـنـگـی مـحاکمه‌ و تدقیقات ایله‌ اۉز شېوه‌میزده منتظم بیر اثر وجـودگـه کـېـلتیرگنیمیز یۉق. «اۉزبېک» اتَمه‌سی‌نینگ کېلیب چـیـقیشی حقیده‌گی رساله‌چه‌م نشردن چیققنی‌گه منه‌ بیر یــیــل تــۉلـدی. رســالــه‌ده قــیــد اېــتــگــن خـلاصه‌م استاذ، اۉزبېکستان‌ده خدمت کۉرسه‌تگن... ا

ادامۀ مطلب

القانی‌ها مردمان زحمتکش، متدین، وطـنـپرست و شجاع اند و در شـهـر سـرپـل زنـدگـی مـیـنـمـایـنـد. مـحـل سکونت آنها الـقـانـی‌خـانـه یـاد مـیـگـردد و دارای دو بـخـش القانی کلان و الـقـانـی خـورد است. با انکشاف شهری و تزاید نفوس هر دو بـخـش بـا هـم یـکـی شده است. مردمان القانی با اوزبیک‌ها یـکـجـا زنـدگـی مینمایند و به پارسی و اوزبیکی حرف میزنند. القانی‌ها مردمانی اند که در مورد آنها مطالعات علمی صورت نـگـرفـته است.به باور پیتر فینک در آسیای میانه و افغانستان مـطـالـعـات هـویـت قـومـی، ملت سازی و منازعات محدود به سطح وسیع سیاست‌های ملی... ا

خـلـق و تـیـلـي‌نـیـنـگ یـاشـي هـر قـچان هم او اَتَله‌یاتگن آت تـاریـخـي بیـلـن اۉلچـَـنـه وېـرمـه‌یـدي. چـونـکـه مـعـیـن تــیــل اۉز تـاریـخـي دوامـیـده بـیـر قـنـچـه نام بیلن یوریتیلگن بۉلووي مـمـکن. بـونیـنـگ مـثـالـي: حـاضـرگـي اۉزبـېـک، اۉزبېک تیلي اَتـمـه‌لـری‌نـیـنـگ کېـلیب چیقیش تاریخي اونینگ قدر اېسکي اېمـَـس. اصـلـی‌ده اېـسـه اۉزبـېـک خـلــقـي و تــیـلـي‌نـیـنـگ تــاریـخي جوده اېسکي زمانلرگه اِیلدیز آتگن بۉلیب، حاضرگي آتــي‌نـیـنـگ تــاریـــخــي اونـیـنـگ یــاشــیــنــي اۉزیده عکس اېـتـتـیرمه‌یدي. اۉتمیش‌ده حاضرگي اۉزبېک‌لر و اولرنینگ تیلي بــیــر قـنـچـه نـام بـیـلـن اَتـب کـېـلینگن... ا

موضوع دوامی

بـیـز کیم، مُلکی توران امیر تورکستان میز. بیز کیم ملت‌لرنینگ اینگ قدیمی و اینگ اولوغی تـورک نینگ بـاش بــوغـیـنـیـمـیـز. «امـیـر تـیـمـور صـاحـبـقــران» خـوش امـیـر تـیـمـــور بــابـامـیــز سـوزلـریـده‌گـی تـیـرن مـعـنـی و مـضـمـون‌لـــرنـی قـویـده‌گـی سـوراق‌لـر ایله، ییچیم‌نی تاپیشگه اینتیلیب، آز می- کوپ می ایـضـاحـلـه‌ب بـیـریــش اوشــبـو ســوزلــریــده‌گــی سـیـر قیـره مـوضـوع‌لـرگـه انـیـق و آچیق جواب بیریش اوچون تاریخی عالم یـنـه‌ده انـیـق‌لـیـک کیـریـتـیـب بیرسه‌لر. حاضرگی یاش نوقیران ییگیت و قیــزلـریـمـیـز اوزلیکلرینی یخشی‌راق توشـیـنـه‌آلیـش لریگه یاردم بیرگن بولر ایدیک دیب بیلـه‌من... ا

امـیـر تـیـمـور کـورگان که به امیر تیمور صاحبقران نیز شهــرت دارد، بیشتـریـن قـسـمـت عـمـر خـود را در فـتـوحـات و لشکر کشی ها سپـری کـرد و بـا بـرچـیـدن بـساط ملوک الطوایفی امـپـراطـوری بـزرگـی را پـی ریـزی کـرد کــه از شـرق تا غـرب قـلـمـروش اگـر طـفل ده ساله یی با کیسه پر از زر سفر می کرد کسی را یـارای نظـر بـد بـه آن طـفـل و کـیـسه زر میسر نـبـود. امیر تیمور کورگان با وجود مصروفیت در لشکر کشی و فـتـوحـات از علم و دانش بی بهره نبود و علما، دانشمندان و هــنـرمـنــدان را مــورد حـمـایـت قـرار مـی داد. او بـزرگـتـریـن عـالم دین زمان خود بود و قرآن کریم... ا

اوزبيکستان اولکه‌سینی يقيندن کوريش مـوضـوع‌سـی بـوکونگى کونده افـغـانـستان‌ده يشه‌يديگن هر بير اوزبيک نينگ حياتيده‌گی ايـنگ مهم ريجه‌لريدن بيريگه اَيله‌نیب قالگن. بوندن بير ييل آلدين افغانستان نـيـنـگ اوزبـيـکـلـرى زیـچ يشـه‌يديگن جوزجان- فارياب آره‌سیده‌گـی يولده یوز بيرگن بير ماشینه حادثه‌سی نتیجه‌سیده بـاشـیم، بوينيم و بيليم‌دن قتيق يره‌له‌نديم. تيزليکده دواله‌نيشیم ضـرور ايـدى. ساغـلـيـغـيـمـنـى تـوزه‌تـیش اوچون اوزبيکستان‌گه بـاريـشـيـم مسـئلـه‌سـی دولت متصديلرى تمانيدن ایجابی، حل بـولـگـنـدن سـونگ، اوزبيکـستان ایـلـچـی خـانـه‌سـیـدن کيـريش ویزه‌سینی آلديم و چيگره تمان يوزله‌ندیم... ا

با پخش و انتشار السنهٔ تُرکی قدیم در قرنهای (۵-۶) میلادی، زبـانهای اوزبیکی و ترکمنی که به دستهٔ زبانهای تُرکی شرقی ارتـبـاط داشـت نـیـز بـوجود آمد. آثار مربوط باین دوره که حیثیت ادبـیـات شـفـاهـی یا روایی دارد در بعضی از منابع چون سنگ نوشته هــا، کـتـب و آثـار عـلـمـی تـا کـنون محفوظ مانده و بما رسـیـده اسـت. یـکـی از ایـنـگـونـه مـنـابـع آبده های (اورخون) میـبـاشـد. ریـشـهٔ دو زبـان را مـیـتوان در آبده های «ینی سی اورخون» مـشـاهـده کـرد که در سال (۷۳۲) برسم الخط خاص اورخونی نوشته شده است. اسـاساً خـط اورخـون بین قرنهای (۸- ۵) بعد از میلاد بوجود آمده است... ا

ایـن مـقـالـه بـه صـفـت مـقـدمـه بـرای نخستین نشر خمسۀ تورکی علیشیر نوایی در افغانستان نـوشـتـه شـده و خـلاصۀ آن توسط نویسنده در سمپوزیوم بین المللی تـجـلـیـل از 550 مـیـن سـالـگـرد امیر کبیر عـلـیـشـیـر نـوایـی در کـابـل خوانده شده بـود. نشر کتاب قطـور خـمـسۀ تورکی نـوایـی بـا بـیـش از 24000 بـیـت در مـطـبـعـۀ دولـتـی کـابـل بــه هـمـت والای شــادروان جـنـاب فـضـل الـحـق خـالـقـیـار صـدر اعـظـم وقـت افـغـانـسـتــان مـیـسـر گـردیـد. ایـشـان کـه بـه قـوم مـعـروف تـیـمـوریـان هـرات مـنـسـوبـنـد، به تمدن کورگانیان اخــلاص و عــلاقــمــنـدی خــاصـی داشـتـنـد... ا

ادامۀ مطلب

نوروز قیش شرط‌لری‌نینگ توگه‌نیب طبیعت‌نینگ اویـغـانیشی، قـار و مـوزلـرنینـگ اېریب، آقگن اریغ‌لرنینگ جۉشیب تاشگنی، چـېـچـکـلرنینگ آچیلیشی، یغاچ‌لرنینگ یشَریشی، کېچه بیلن کـونـدوزنـیـنـگ تـېـنگ بۉلیشی و انسان‌لرنینگ قلبی‌ده گۉزه‌ل تویغولرنینگ تـیـریـلیشی، بهارنینگ مژده‌سی بۉلگن شمسي هجري بـیـریـنچی حمل (میلادي 21 مارچ) کونی‌ده مشرق‌دن مـغـرب‌گـه، شـمـال‌دن جـنـوب‌گه بوتون تورک دنیاسی‌ده اۉرته آسـیـاده یـشـه‌یـاتـگـن اۉزبـېک، اۉیغور، تورکمن، قزاق، قیرغیز همده بالکان تورک‌لریده، تورکیه‌ده، افغانستان‌ده، تاجیکستان، هندوستان و ایران‌لیک‌لرنینگ ینگی کون و... ا

موضوع دوامی

اوزبـیک خلقی شکلله‌نیشی‌نینگ کیینگی، ینه بیر مهم دوری 9-12 نـچـی عصرلر حسابلنه‌دی. 10 نچی عصرنینگ آخرلریده تـورکی ایـتـنیک قتله‌می‌نینگ ماوراءالنهرنینگ برچه حدودلریده اوسـتـونـلـیـگـیـنـی تأمینله‌وچی تاریخی واقعه‌لر صادر بولدی. ارغـو، تـوخـسـی، قرلوق، چیغیل و یغما قبیله‌لری اتفاقیده‌گی قـاره‌خـانـی‌لـر دولـتی یوزه‌گه کیلیب، بو دولت 999 نچی ییلی مـاوراءالـنـهرنی اوز ایلکه‌یی‌گه کیریتدی. قاره‌خانی‌لر دولتی‌ده قرلوق- چـیـغـیـل تـورکـی تـیـل لـهـجـه‌سـی کـینگ ترقه‌لدی. کـیـیـنـچـه‌لـیـک شـو تـیل اساسی‌ده ادبی تورکی تیل یوزه‌گه کـیـلیب، اونی حضرت محمود کاشغری... ا

موضوع دوامی

خـلـق و تـیـلـي‌نـیـنـگ یـاشـي هـر قـچان هم او اَتَله‌یاتگن آت تـاریـخـي بیـلـن اۉلچـَـنـه وېـرمـه‌یـدي. چـونـکـه مـعـیـن تــیــل اۉز تـاریـخـي دوامـیـده بـیـر قـنـچـه نام بیلن یوریتیلگن بۉلووي مـمـکن. بـونیـنـگ مـثـالـي: حـاضـرگـي اۉزبـېـک، اۉزبېک تیلي اَتـمـه‌لـری‌نـیـنـگ کېـلیب چیقیش تاریخي اونینگ قدر اېسکي اېمـَـس. اصـلـی‌ده اېـسـه اۉزبـېـک خـلــقـي و تــیـلـي‌نـیـنـگ تــاریـخي جوده اېسکي زمانلرگه اِیلدیز آتگن بۉلیب، حاضرگي آتــي‌نـیـنـگ تــاریـــخــي اونـیـنـگ یــاشــیــنــي اۉزیده عکس اېـتـتـیرمه‌یدي. اۉتمیش‌ده حاضرگي اۉزبېک‌لر و اولرنینگ تیلي بــیــر قـنـچـه نـام بـیـلـن اَتـب کـېـلینگن... ا

موضوع دوامی

م. قیوموف نینگ خاطره‌لری و ایریم منبعلر اساسیده صـاحـبقران امـیـر تـیـمــور قـبـری نـیـنـگ آچـیـشـی بـیـلـن باغلیق معلوماتلر

قـبـرنـی آچـیـشـدن کوزلنگن مقصد؛ اوشه دورده بویوک سرکرده قـبـری قه‌یـیـرده جـایلـه‌شگـنی و عمومن امیر تیمور اوزبیکستان ده دفــن ایـتـیـلـگـنلیگی حقیده‌گی گپلرده سویت یعنی شوروی رهـبـریـتـی شبـهـه بـیـلـن قـره‌دی. میلادی 1941 ییلی 21 مارچ کــونــی سـتـالـیـن گه مرکزی کمیته و مدنیت وزیرلیگی تمانیدن گــوری امـیـر مـقـبـره‌سیده ارخیالوژیک قازیشمه ایشلرینی آلیب باریش حقیده خط ایتیب کیلدی. ایکسیپیدیه نینگ مقصدی- امیر تیمور قبرینی انیقلَش و اورته عصرلرده... ا

چـنـدی قـبـل ضـمـن بـازدیـد از کشور فرصت میسر شد تا در شهـر بـاستـانی هرات نیز توقفی داشته باشم و با چهره این شهر از نزدیک آشنا گردم. شهـر بـاستانی هرات که زمانی با خـیـابـان هـای مـنـظـم ریگی، درختان کنار خیابان ها و جویبار های مملـو از آب جلـب توجه می کرد و آثار تاریخی و زیارتگاه ها در خارج شهر مسافران را به خود می کشاند، امروز بکلی چـهـره عـوض نـمـوده و بـه یـک شهر کاملاً جدید تبدیل شده اسـت. مسافری که ده، بیست سال قبل شهر را دیده است امـروز از شـنـاخـت شهر عاجز می ماند و خود را در یک شهر کاملاً جدید و وسیع و با نفوس... ا

با وجودیکه شهر هرات حملات چنگیز را تـحـمـل کـرده بـود و در لشکر کشی هـای امـیـر تـیـمـور کورگانی نیز متحمل خسارات جدی شـده بـود، در دورۀ فـرزنـدان تیمور این شهر به یکی از با اهمیت تـریـن شهـر هـای مـشرق زمـیـن تـبدیل گردیده، مرجع عـلـمـا، شـعـرا، هـنـرمـندان و فرهنگیان سراسر قلمرو تیموری محسـوب مـی گردید. شهر هرات که در مهمترین آثار تاریخی و جغرافیایی عظمت آن مورد توجه قرار گرفته است، بنابر داشتن تاریخ درخشان و بـرخـورداری از تـمـدن غـنـی با وجود حملات و لشکـرکـشـی هـای مـتـعـدد، بعد از هر شکست دوباره بزودی قد بـرافراشته و خسارات وارده را توانسته است... ا

اوشبو کتاب قدیم زمانلردن باشله‌ب، اونـونـچـی هجـری عـصر نینگ بـاشـلـریـگـه‌چـه یـشه‌ب ایجاد قیلگن شاعرلرنینگ شرح احـوالـی و اولـرنـیـنـگ اثـرلـریدن نمونه‌لرنی اوز ایچیگه آله‌دی. اوشبو کتابنی نـشرگه تیارلَشده مهم کتابلردن مـواد آلـیـندی. مصرعی اساسیده ۸۷۴ نچی هجری قـمـریـنـی قـبـول قیلیب آلدیک. شونینگ دیک حضرت خـواجـه احـمد یسوی گه نسبت بـیـریـلـگـن حـکـمـت لـر، نـسـبـتـی مسـتند بولمه‌گنی اوچون و ۱۳ـ۱۵ نـچی عـصـرلـرده بـو حـقـده مـعـلـومـات بـولـمه‌گنـی سببلی بو جلددن توشوروب قالدیریلدی. بو باره‌ده ایکّـیـنـچـی جــلــدده مـفـصـل مـعـلـومـات بـیـره‌مـیــز... ا

موضوع دوامی

از مــعــلــومــات و اطــــلاعـــات گــونـــاگـــون تــاریـــخـــــی و تاریخ معارف افغانستان چنین برمی آید كه پایه های نخستین مــكــاتــب عــصــری یــا سیــســتــم جــدیــد آموزش در زمان ســلــطــنــت امــیــر حـبـیـب الله خــان گـذاشته شده است. در زمـــان امــیــر حــبــیــب الله خـــان لـیـسه حبیبیه در سال 1903 میلادی/ 1321 هجـری قـمـری تأسیس شد. این مكتب دارای شــش شاخه ابتدایی در سایر نقاط شهر كابل نیز بود. ایـن مـعـارف فـقـط در كـابـل محدود بود و در سایر نقاط كشور مـكـاتـب مـحـلـی بـه اسلوب قدیم به مصرف مردم در مساجد هـنـوز تـدریــس مــی كـــرد... ا

موضوع دوامی

قــدیــمــگــی دورلـــرده تــورکـی قبیله‌لر سیبیر (سایبیریا) دن اورتــه یـیـر دیـنـگـیـزیگه‌چه بولگن حدودده، بعضی‌لری اوتراق، بعضی‌لـری کـوچـمـنـچـی حـالـده یشه‌گن‌لر. محمود کاشغری «دیـوان لـغـات التُرک» اثـریـده شونده‌ی یازه‌دی: «غرب‌ده روم چیگـره‌سیدن، شرق‌ده چین ایچی‌گه‌چه بولگن حدودده، تورک اوروغ و قـبـیله‌لری شو ترتیب‌ده جایلشگن: «پیچینگ، قبچاق، اوغوز، ییمیک، باشقِرد، بَسمیل، قه‌یی، یه‌به‌قو، تاتار، قیرغیز، چِـیـگـیـل، تـوخـسـی، یـغـما، اوغراق، چَروق، چومول، اویغور، تَنـگـوت، خـِتـای.» کیـینگی صحیفه‌لرده او، غرب‌ده‌گی بـُلغار و سوور قبیله‌لرینی هم تیل‌گه آله‌دی... ا

موضوع دوامی

کشور ما مصاب به انواع بیماری‌های اجتماعی و فکری است. یکی از این بیماری‌های مزمن و خطرناک همانا «بیماری تاریخ ستـیـزی» اسـت، کـه از دیـر زمـانـی بـر پیکر کشور و تاریخ ما آسـیـب مـیـرسـانـد. چـنـانـکـه مـی‌دانیم، در کشور ما اقوام و مـلـیـت‌های گوناگونی از گذشته‌های دور زیست دارند. آشکار است که هر یـک از گروه‌های اتنیکی سهم و نقش معینی در ایـجـاد تـاریـخ، فـرهـنـگ و هـویت ملی و تاریخی این سرزمین داشـتـه اند. بـا تـأسـف، در نـزد عـده‌یی چنین پندار ناهنجاری وجود دارد، کـه تاریخ این سرزمین، گویا فقط کارنامه‌های خوب یا خراب یک ملیت یا قوم بخصوص است و تمام!.. ا

موضوع دوامی

اسـلام حـقـوقـی ‌دنـیـانـیـنـگ اسـاسـی حقوقی تیزیم‌‌لری‌دن بیری صفتیده‌ ۱۴۰۰ ییل‌لیک اوتمیشی بیلن، تاریخی جهت‌دن روم حـقـوقـی‌دن سـونـگ، ایـکـکـیـنـچـی اوریـنده تورسه هم، مـضـمـون و مـحتـوا یــوزه‌سـیـدن اونـگـه نسـبـتـاً کـیـنـــگــراق سـاحـه‌‌لـرنـی قـمـره‌ب آلـــه‌دی. امــا غـــرب عــالــم‌‌لــری بــو حـقــیــقـت‌نــی یـخشــی تــوشـونــمــه‌گـن‌لـــر. اســــــلام و اونـیـنـگ حـقـوقــی تـیـزیـمــی حـقـیـده بـرچـه غرب عالم‌‌لری ایـنــیــقــســه شــرق‌شــنــاس‌لــری‌نـیـنـگ فــکـر‌لری بیرخیل ایــمَــس. قـــویـــیــده شــو مـــوضـــوع اوســتــیـــده تـوخته‌ب اوتـــه‌مـــیـــز... ا

موضوع دوامی

یـیـگـیـرمـه یـیتی اولکه نینگ حاکمی بولگن امیر تیمور کورگان، اوزی نینگ موفقیت سِرینی قـویـیـده‌گـی اون ایکـّــی اصــل‌گــه باغلیق بولگنی‌نـی ایـتـیـب، اوغــیـــل‌لــریــدن اوشبو نکته‌لرنی دقت‌گـه آلـیـشلـریـنـی ایـستـه‌گن:ـ

ـ الله تـعـالـی دیـنـی و حضـرت مـحمد (ص) نینگ شرعیتی‌نی دنیـا گـه یـیـتـکه‌زیشنی اوزیم‌گه بیر اساس بیلدیم و هر زمان و هر مکان‌ده اسلام‌نی اساس قیلیب قویدیم.ـ

ـ تیگره‌گیمده‌گی کیشی‌لرنی ایکّی‌گه بولدیم، اولکه‌لرنینگ فتح یا ده فتـح ایـتکن مملکت‌لر اداره‌سی اوچون بعضی‌لری قیلیچ‌لر بیلن و بیر قطارلری ایسه مشوره‌لری بیلن... ا

دوره تیموریان هرات یکی از با عظمت تـریـن و درخـشان ترین دورۀ تاریخ کشور مـحـبـوب ما افغانستان محسوب میگردد که متأسفـانـه در تـاریـخ هـای رسـمـی و سـرکــاری کـمـتر مورد تـوجـه قـرار گـرفـته است. بنابر تسلط ذهنیت قبیلوی در دربار هـای گـذشـتـه مـتأسـفـانـه دورۀ تیـمـوری هـا مـورد پژوهش و بـررسـی قـرار نگرفته، امروز نیز برای روشن شدن این دوره کـمـتـر تـوجـه مـبـذول مـیـگـردد. بـجـای پـرداختن به این دوره مشـعـشـع کـه رنـسـانس شـرق مـی نـامـند بیشتر به دورۀ افسانوی آریایی می پردازیم و یا تاریخ معاصر کشور را که جز جنگ های برادرکشی برادران سدوزایی و... ا

اۉن سکـکـیـز مـیـنگ عالم آشوبی اگر باشینده دور

نې عجب، چون سرو نازیم اۉن سککیز یاشینده دور

حـضـرت نـوایـی نـیـنـگ بو مشهور غزلی حقیده صحبتلَشیشدن اوّل، آتـه-بـابـالـریـمیز کایناتنی اۉن سککیز مینگ عالَمدن عبارت، دېب اَنگـلـَگـنـلیکلرینی اېسلَب اۉتیشیمیز جایز. «آشوب» غوغا، تـوپـالان دېـگـنـی. خۉش، نیمه اوچون شاعر «اۉن سککیز مینگ عالم آشوبی» دېیدی؟

اۉن سکـکـیـز میـنـگ عـالَـم آشـوبـی اگـر بـاشـیـنده دور،

نـې عـجـب، چـون سرو نـازیـم اۉن سککـیز یاشینده دور،

در مـاه جـوزای سـال ۱۳۵۹ هجری شمسی در سرپل شایعه پـخـش شـد کـه مـجـاهـدیـن کـه اشــرارش مـی‌خـوانـدنـد، از اولوسوالی سانچارک تصمیم حمله به سرپل را دارند. مردم از خــود مـی‌پـرسـیـدند که چرا چنین حمله‌یی باید صورت گیرد؟ مـتـنـفـذیـن سـرپـل اعـم از قـریـه‌دارهـا، زمـیندارها و ملک‌ها، روحانـیون، ثروتمندانِ تاجرپیشه، مامورین دولتی و دُکـانــداران با رُسوخ، هر کدام از خود می‌پرسیدند که در صورت حمله چه موقـفـی را بـایـد اتـخـاذ نـمـایـنـد. عده‌یی هم به این شایعات اهمـیـت نـمـی‌دادنـد. مـردمِ قطعۀ نظامی مستقر در بالاحصار سرپل، نیروهای څارندوی... ا

موضوع دوامی

با بـه سـلـطـنـت رسيـدن امـان الله خـان و حـصـول اسـتـقلال سـيـاسی از دولت استعماری انگليس، شاه مذكور با انديشه هـای نـوگـرايانه و ترقی خواهانه‌اش اقدامات گسترده‌يی را در زمـيـنـه عـصری سازی گستره‌های مختلف زنده‌گی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه افـغـانـسـتـان روی دسـت گرفت. يـكـی از موارد مربوط به گستره اقتصاد و تجارت، چاپ و پخش بـانـكنوت ها و گسترش چلند و استعمال آن در سراسر كشور از سـوی دولـت و مـردم بـود. در زمـان شاه امان الله واحد پول كشـور مـا «روپـيـه» بوده است. بعداً اين واحد را به «افغانی» بـــدل ســـاخـــتــنــد... ا

موضوع دوامی

مشهــور تـاریـخـچـی عـالم میخائیل نستورخ تمانیدن «انسان ایـریــق‌لــری» (مـبـدأ نــژادهــای انسان) 1966 ییلی‌ده فارس تـیـلـی‌ده نـشر قیلینگن اثر و «دنیا خط‌لری» کتابی‌ده هم قید ایتیلگن منبـع‌لر اساسیده امریکا قطعه‌سی نینگ بومی «اصل توب» انـسـان‌لـری، اجــداد و بـابـا کــلان‌لری ییگرمه بیش ییل ایـلـگـری ایـلـک بـار شمالی امریکا، سونگره جنوبی امریکا گه باریب قالگن‌لر. اولر «بیرنگ تنگه‌سی» (بوغازی) آرقه‌لی آسیا قـطـعـه‌سـیدن (اَکیان) آشه، اوشه زمان‌لرده طبیعی موزلمه‌لر (مـوزلـیـک‌لـر) ایـریمـَسـدن بـورون دسـت اول اوشـبو بوغاز دن اوتیش ممکن بولگن پیت‌لرده اوتکن بولسه‌لر عجب... ا

موضوع دوامی

اورتــه عصـرنـیـنـگ آخـرلـریـدن بـاشـله‌ب حـاضرگی کونگه قدر «اویـسـتـا» مـعـلـومـات‌لـری (ولایـت‌لـرنـینگ اریاشیانه بوییچه بـیـرلـه‌شـیـشی) گـیـرادوت و گـیـکتی اثرلری «کتته خوارزم»، شـونیـنـگ‌دیـک، کتـیـسی‌نـیـنگ قـدیمی باختریا پادشاه‌لیگی حـقیده‌گـی معـلـومـات‌لـری و نـهایـت ارخـیـالـوژیگ تـدقیقات‌لر نـتـیـجـه‌لـری اورتـه آسیاده ایلک دولت اویوشمه‌لری‌نینگ پیدا بـولیـشـی مـعـمـالـریـنـی اورگـه‌نـیـش اوچـون اسـاس بـولگن بـولـیـشـی‌گه قـره‌مَـس‌دن، قـدیـمـگی دولـت‌لــر حــدودلــری، شـکـل‌لری، بـاشقرو تیظیمی و سنه‌سی بیلن باغلیق بولگن موضوع‌لرنینگ ایریم یونه‌لیش‌لری... ا

موضوع دوامی

اورتــه عصـرنـیـنـگ آخـرلـریـدن بـاشـله‌ب حـاضرگی کونگه قدر «اویـسـتـا» مـعـلـومـات‌لـری (ولایـت‌لـرنـینگ اریاشیانه بوییچه بـیـرلـه‌شـیـشی) گـیـرادوت و گـیـکتی اثرلری «کتته خوارزم»، شـونیـنـگ‌دیـک، کتـیـسی‌نـیـنگ قـدیمی باختریا پادشاه‌لیگی حـقیده‌گـی معـلـومـات‌لـری و نـهایـت ارخـیـالـوژیگ تـدقیقات‌لر نـتـیـجـه‌لـری اورتـه آسیاده ایلک دولت اویوشمه‌لری‌نینگ پیدا بـولیـشـی مـعـمـالـریـنـی اورگـه‌نـیـش اوچـون اسـاس بـولگن بـولـیـشـی‌گه قـره‌مَـس‌دن، قـدیـمـگی دولـت‌لــر حــدودلــری، شـکـل‌لری، بـاشقرو تیظیمی و سنه‌سی بیلن باغلیق بولگن موضوع‌لرنینگ ایریم یونه‌لیش‌لری... ا

موضوع دوامی