.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
.png){kind=link}
كـیـمـگـه بـاریـب ایـتـه یـن... ایـن ترانه ی زیـبـا را شـاعر گرامی شهباز ایرج ساخته اسـت و فـرهـاد دریـا هـم خـیلی زیبا اجرا كـرده است. زیـبـایـی این آهنگ از دیدگاه مـن دو مسـئلـه ی مهم دارد یكی این كه فـرهـاد دریـا از مــحــدود خــوانـنــده هـای افـغـانـسـتـان اسـت. كـه در اجرای آهنگ هـای اوزبـیكی مشكل لهجه ندارد و ترانه را خـیـلـی بـه زیـبـایی اجرا می كند و حتا فـكـر كـنم شاید شاعر آن حظ ببرد و كیف كـند و زیبایی دیگری كه آهنگ دارد او این است كـه تـرانـه ی اوزبـیـكـی در چـوكـات موسـیـقـی فارسی اجرا شده اون هم در سـاختار آهنگ های فرهاد دریا، و ترانه ی این آهنگ هم خیلی ساده... ا
دانش اندوزی و فـراگـیــری فـنــون ادبی و هـنــری از ســجـایـــای بــرازنــدۀ کسانی مـحـسـوب میگردد که دارای ذوق سلـیـم و صاحب دیـد وسیـع بـاشـنـد. مـردم ادب پـرور انــدخــوی همـانـند دیگر شیفته گان سرود و سخن از روزگاران قدیم تا امروز با ایــن روحــیــه آمــیـزش یـافـته، در پرورش گلبرگ هــای نـفـیـس ادب و هـنـر از خـود سلایق ویــژه یی نشان داده اند. منجمله گــرایـش مـهـر ورزانــۀ شـان در آمـوزش و گسترش هـنـر ظـریف موسیقی کلاسیک (نــوا هــای قــدیـمه به خصوص اوزبیکی) شــایـان یــاد کــرد اسـت. هـنـر دوسـتان در مــحــافــل هـنـری به نوا های روح نواز رامشگران با اشتیاق... ا
قـرن‌ها پیش جوگی‌ها در سفر های بدون مــرز شان به افغانستان آمدند. هیچ کس نمی‌دانـد دقـیـقاً چـه وقـت؟ یـا چطور؟ اما همه می‌گویـنـد کـه آنـها سال‌ها پیش به این مـمـلــکــت آمــده‌انــد. هــیــچ کـــس نمی‌دانـسـت، آنـهـا کـجا می‌خوابند؟ کجا بـچـه‌هـایـشـان را بـه دنـیا می‌آورند و کجا بـا همدیـگر جمع می‌شوند؟ اما آنها بودند کـه هـمـیـشـه اولـیـن و تازه‌ترین خبر‌ها و کشف‌هـای دنیا را یا حداقل خبر کشف‌ها را برای مردم افغانستان می‌آورده‌اند. مثل مسافران جادویی که خبر‌های ســرزمـین های راز و رویا و جـادو را بـــا خــود حـمـل مــی‌کــرده‌انــد. شــایـد آنـهـا در ابــــتـــدا خیمه‌هایی همراه داشته‌اند... ا
افـغـانستانده تورک- اوزبیک خلقی نهایت ده ستم کـورگـن ایـل- اولــوس. بــو ایــل- اولـــوس قـنـچـه هـم اوزاق تــاریـــخــــی اوتـمـیـشـگه ایگـه بـولـیـب بابا- اجدادلری کتـتـه خـان و خاقانـلیـکـلر قـوریب، دواریـغ ســـوریـب کـیـــلـگـن بــولـسه‌لـــر هـــم، قـالــه‌ویـرسـه اولـر سونگـی بـیـر- ایکـّـی عصـر مـابـیـنـیـده اوشـبـو چـیـگـره‌لـــــرده قـیـینـاق و قیـیـنـچـیـلیـکـلر آستیده حیات کیچیریب، شو بــاعـث مـدنـی- تـاریـخی، تیل و ادبیاتلری ایـزیلیب- یینچیلیب کیلگن خـلـق. اوشـبـو خـلــق نـیـنـگ محکـومیت تاریخی هنوزگچه هم سونگی ایکّی عصر آره‌سـیـده کـورگـن نـقـصـانـلـرنـی بـرطرف قیلیشگه امکانیت تاپه‌آلمه‌گن... ا
محمد جان ولد بدل مشهـور بـه بـنـگیـچه تــاشــقـرغــانــی در سال 1307 هــجـری شمـسی در گــــذر ایــش مـحـمــد بـیـک نـاحـیـۀ اول شهـــر تـــاشــقــرغـان مـرکـز ولـسوالــی خـُلــم در یک خانـوادۀ هنرمند تــولــد شده است. پــدرش بـه اسم بـدل مشهــور بــه بــدل مـست تـاشـقـرغـانی بــوده بـه نـواختن دمبوره مهارت داشـتـه، بـنـگـیـچـه پـدرش را درسن 2 سـالـگی از دست داده تـحـت تـربـیــۀ مــادرش قـــرار گـرفـت. در سـن خــورد سالـی نزد مـلای مـحـله به فرا گیری دروس دینی پرداخته، کـتـب مـتـداولـه را الــی پـنـجﮔــﻧـﺞ، قـرآن کـریـم، غـیـاثـی و دیــوان حـــافــظ تــمـام نــمــــوده در ســـــال 1329 هــــجــــــری شمسی بـه خدمت عسکری... ا
افــغـانسـتـان نـیـنـگ شـمالی ولایتـلریده استـقامـت قـیـلووچی اؤزبـیـکـلـر، باشقه خـلقـلر قـطاری، اؤزی نـیـنـگ جوده بای و رنگ بــه رنـگ آغــزه‌کــی ایـجـادی بـیـلـن اجــره‌لـیـب تـوره‌دی. مــذکــور مـیــراثـنـی تــؤپلـه‌ش و نـشـر ایـتـیـش، اؤرگـه‌نیش و عــامــه‌لـشتیریش ایشلری سؤنگی ییللر دوامـیـده یــؤلـگه قــویــیــلـه بــاشله‌ندی. ایـنـیـقـسـه، افـغـانسـتان اؤزبیکلری خلق آغزه‌کی ایجادی نمونه‌لری نینگ «خلق دُر دانــه‌لــری» نـامـی بیلن ۱۳۵۹هـجــری و ۱۹۸۰ مــیــلادی یـیـلـده کـابـلـده علیحده کــتــاب حــالــیــده نــشــر ایـتـیـلـیـشی، افــغــانــسـتـان خـلـقـلــری نـیـنـگ ادبی- مـــدنـــی حــیــاتـــیـــده کـــتــتــه واقـعـه بؤلیب قالدی... ا
افـغـانستانده تورک- اوزبیک خلقی نهایت ده ستم کـورگـن ایـل- اولــوس. بــو ایــل- اولـــوس قـنـچـه هـم اوزاق تــاریـــخــــی اوتـمـیـشـگه ایگـه بـولـیـب بابا- اجدادلری کتـتـه خـان و خاقانـلیـکـلر قـوریب، دواریـغ ســـوریـب کـیـــلـگـن بــولـسه‌لـــر هـــم، قـالــه‌ویـرسـه اولـر سونگـی بـیـر- ایکـّـی عصـر مـابـیـنـیـده اوشـبـو چـیـگـره‌لـــــرده قـیـینـاق و قیـیـنـچـیـلیـکـلر آستیده حیات کیچیریب، شو بــاعـث مـدنـی- تـاریـخی، تیل و ادبیاتلری ایـزیلیب- یینچیلیب کیلگن خـلـق. اوشـبـو خـلــق نـیـنـگ محکـومیت تاریخی هنوزگچه هم سونگی ایکّی عصر آره‌سـیـده کـورگـن نـقـصـانـلـرنـی بـرطرف قیلیشگه امکانیت تاپه‌آلمه‌گن... ا
فرهنگ و معارف بشری را که آیینـۀ تـمـام نـمـای هـســتی اجـتـمـاعـی گـفـتـه اند، مـحـصــول فـعـالـیـت هـای مادّی و معنوی انسان از بدو پیدایش تـا کـنـون می باشد. رشـد و رونـق آن نـه تنها بـاعث تـغـیـیــر و تکامل جوامــع بـشــری بـوده، بلکه صیقل گـر روح و روان افـراد جامعه نیز می باشد. هنــر مـوسیـقی کـه جُــزئــی از فـرهـنـگ بـشری مـی بـاشـد، هـمــواره بـــــا روح و عواطــف انـسـانی سـر و کـار داشـتـه، در نــوازش آن نـقـش بـس مـهـم دارد، هـنــر موسیقی یکی از مُبرم تریـن نـیـازمـنـدی هــای انـسـانــی بـوده و بــا سـرشـــت و ســرنـوشـت انـسـان پـیـونـد ناگسستنی دارد... ا
تورلی اۉلکه‌لرده، باسمه یا قۉلیازمه کتابلر، تورلی صنعت اثرلری، تاریخی یـادگـارلـیـکـلر... نینگ کتالوگی (فـهـرسـتـی)نـی تـوزیـش بـیر علمی ضرورت صفتیده، کتّه علمی و عملی اهمیت گه اېگه دیر. کتالوگلر علمی تحقیقات ایشلرده، اینیقسه کرونولوژیک نقطۀ نظردن هم علیحده اهمیتی بار.
تـانـیـقـلـی تحـقـیـقاتـچـی عـالـم مـحـمد حلیم یارقین نینگ «کتابنامه» اثری عزیز اۉلکه‌میز افغانستانده، اۉزبېـک تـیلیده باسیلیب چیققن کتابلرنینگ کتالوگی (فهرستی) بۉییچه بجریلگن بیرینچی علمی ایش و چـاپ اېـتـیـلـگـن بـیـرینـچـی کـتاب دیر. بو کتاب افغانستان و چېت اېللرده عرب یازوویده باسیلیب چیققن اۉزبېک تـیـلـیده‌گی تورلی ترماقلرده‌گی کتابلر فهرستی (کتالوگی) دیر. کتاب «غضنفر بانک» نینگ مالی حامی‌لیـگـی بـیلن، «خراسان انتشارات مؤسسه‌سی» تماندن، ۱۳۸۹ نچی ییلی کابلده ۱۰۰۰ تیراژده، چیرایلی بیچیم و صحافت ده باسیلیب چیققن. پُشتی طرحینی، استاد ژکفر حسینی ایشلَب و کتابنی چیرایلی بولیشیده اوز حصه سینی قوشگن دیر.
کتابده سۉنگگی ۵۰ ییل مابینیده باسیلیب چیققن (۲۰۲) عنوان کتاب تانیتیلگن. تانیتمه‌ده هر بیر کتاب نینگ باسمه بېلگی‌لری، محتوا و مضمونی حقیده ایخچم و انیق معلومات بېریلگن. شونینگدېک، کتابلر موضوع اساسیده دسته بندلیک قیلینیب، هر بیر کتاب اۉز دسته‌سیده الفبا تیزیمی‌گه کۉره جایلشتیریلگن.
کتاب برچه عالملر، عالی بیلیم یورتلری نینگ استاد و محصللری اوچون کېره‌کلی و فایده‌لی اثر دیر. اینیقسه، علمی ایزله‌نیشلر، مقاله، مونوگراف و رساله‌لر یازیش اوچون موضوع و منبع تنلشده اوشبو علمی کتالوگ جدا کتّه علمی اهمیت گه اېگه دیر. استاد محمد حلیم یارقین حاضر «کتابنامه» نینگ ایکّینچی جلدینی چاپگه تیارله‌ماقده‌لر.
بیز اوشبو ارزشلی کتاب نینگ اۉقیشی همده اوندن فایده‌له‌نیشنی عزیز تیلداشلریمیزگه توصیه اېتگن حالده، اونینگ کیریش سۉزینی مطالعه‌نگیزگه تقدیم قیله‌میز. (بیانی اجتماعی و فرهنگی بنیادی)ـ
اولوغ تېنگری آتی بیلن
کیریش سۉز
اۉزبېکلر، تورک خلقی نینگ ییریک بیر بۉلیمینی تشکیل بېره‌دی. اۉزبېکلرنینگ اساسی نفوسی اۉزبېکستان و افغانستانده یشه‌یدی. قاله بېرسه، تاجیکستان، قیرغیزستان، قزاقستان، تورکمنستان همده تورکیه اۉلکه‌لریده هم کۉپلب اۉزبېکلر یشه‌ماقده‌لر.
سۉنگگی یوز ییلده، تورلی تاریخی واقعه‌لر طفیلی، اینیقسه اکتوبر انقلابی‌دن کېین اۉرته آسیا جمهوریتلریدن کۉپلب اۉزبېکلر افغانستان، تورکیه، سعودی عربستان، پاکستان، ایران و شو یېرلر ارقه‌لی اروپا و امریکا اۉلکه‌لریگه مهاجر بۉلدی‌لر.
افغانستانده هم اۉتّیز ییللیک ناتینچلیکلر و آغیر اوروشلر طفیلی کۉپلب اۉزبېکلر قۉشنی اۉلکه‌لر همده بشقه چېت اېللرگه کۉچیب کېتیش‌گه مجبور بۉلدی‌لر. بیراق بو کۉچا-کۉچلر و أیَنچلی تاریخی حادثه‌لرگه قره‌مه‌ی، بوکونگه کېلیب اۉزبېکلر افغانستان اهالی‌سی نینگ کتّه اتنیک قسمینی تشکیل بېریب تورگن.
تاریخی منبعلرگه کۉره، اۉزبېکلر و عموماً تورکلر اوشبو یورتده جدا قدیم زمانلردن بېری (میلاددن ایلگری) یشب کېلگنلر.[1] شو باعث، اولرنینگ اوشبو اۉلکه نینگ برچه تاریخی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی آقیملری و حادثه‌لریده کۉزگه کۉرینرلی مهم تأثیر و اولوشلری بۉلگن.
افغانستان تورکلری جمله‌دن اۉزبېکلر، اوشبو یورت نینگ کتّه بیر قسمی بۉلیشی و اونینگ یشنه‌شی، اېرکینلیگی، توپراق بوتونلیگی و یاولریگه قرشی کوره‌شلرده فدایی‌لیک بیلن اولوش قۉشیب کېلگن¬لیکلریگه قره‌مه‌ی، غیردموکراتیک توزوملر و حکمدارلرنینگ سیاستلری طفیلی برچه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی حقلریدن محروم سقله‌نیب کېلدیلر. اینیقسه اۉز آنه¬ تیللریده اۉقیش، یازیش، نشرات و فعالیتلردن محروم سقلنگن اېدیلر. شو باعث، اۉزبېک تیلی فقط آغزه‌کی شکلده و آز-ماز خصوصی مکتبلر همده کیشی‌لرنینگ خصوصی تعلیماتی طفیلی بوکونگچه سقله‌نیب کېلدی. حال بو که، هجری سکیزینچی و تۉقیزینچی عصرلرده اېسکی اۉزبېکچه (چغتای تورکچه‌سی) نینگ اېنگ رواجلنگن دوری نینگ مرکزی اساساً بیزنینگ یورتی‌میز (تېموری‌لر مرکزی هرات) بۉلگن اېدی!
اۉزبېک تیلی اوزاق زمانلردن بویان جانکویر ضیالی‌لری آرقه‌لی مدرسه‌لر، مسجدلر، حجره‌لر و اوی‌لرده اۉقیتیلیب، اۉرگه‌تیلیب کېلدی. بو اېزگو آقیم علیشېرنوایی، مشرب، صوفی الله یار، فضولی، هویدا کبی شاعرلرنینگ اثرلری همده الف لیل و لیل، طوطی نامه، چهاردرویش، پهلوان احمد زمچی، کلیله و دمنه، شاهنامه و گلستان کبی بشقه کۉپلب کتابلرنینگ اۉزبېک تیلیده‌گی ترجمه‌لری آرقه‌لی اۉقیتیلیب، اۉرگه‌تیلیب، ترغیب اېتیلیب کېلدی.
۱۳۴۳ ییلدن باشلب «خلق»، «پرچم»، «ژوندن»، «کهول»، و «ستوری» (حاضرگی فاریاب) کبی أیریم دولت و اېرکین نشریه‌لرده اۉزبېک تیلیده أیریم میده-کتّه شعری اۉرنکلر و مقاله‌لر چیقه باشله‌دی. بو اۉرینده «خلق» و «پرچم» اېرکین جریده‌لریده، اۉزبېک تیلیده¬ چیقه‌دیگن شعرلر و مقاله‌لر کۉلمی کۉپراق اېدی. شاهی توزوم نینگ سۉنگگی ییللریده دولت رادیوسی آرقه‌لی یریم ساعتلیک نشرات هم یۉلگه قۉییلدی؛ بیراق سردار داوود نینگ کودتاسیدن سۉنگ انه شونداق کیچیککینه یاروغلیک توینوگی هم بېرکیتیلیب، منع اېتیلدی.
۱۳۵۷- ییلی ثور اۉزگریشلری آقیمیده اۉزبېک تیلیده مطبوعات، رادیو، تلویزیون، مکتبلر، عالی اۉقوو یورتلر همده علمی و تحقیقات مرکزلریده فعالیت آلیب باریش شرایطی و امکانی توغیلدی. بو بیلن بیرگه تورلی علمی، ادبی و هنری ییغینلر هم اۉتکزیله بېردی و بیر قنچه مکتب اۉقوو کتابلری و بشقه بدیعی و تحقیقی کتابلر باسیلیب چیقدی.
بو اۉرینده «یولدوز» جریده‌سی نینگ مطبوعات کۉکی‌گه چیقیب پارلشی، اۉزبېک ادبی تیلی اوچون اولکن فرهنگی واقعه بۉلدی. «یولدوز» اۉز بېتلریده تیل، ادبیات، تاریخ، منظوم و منثور بدیعی، ادبی و ژورنالیستیک، علمی و تحقیقی اثرلرنی نشر اېتیب، افغانستانده اۉزبېک ادبی تیلی نینگ رواجی و یوکسه‌لیشی‌گه کتّه اولوش قۉشدی.
کېینگی ییللرده، اینیقسه اساسی قانونده اۉزبېک تیلی اوچینچی رسمی تیل صفتیده تن آلینگندن سۉنگ، اۉلکه مطبوعاتیده اۉزبېک تیلیده ۲۰ گه یقین تورلی رسمی و اېرکین نشریه‌لرنینگ چیقیشی؛ مکتب و عالی اۉقوو یورتلر درسلیکلری، تورلی بدیعی، ادبی، علمی و عامه باب کتابلرنینگ نشر اېتیلیشی؛ رادیو و تلویزیونلرگه اۉزبېک تیلی کیریب باریشی؛ علمی و ادبی ییغینلرده قۉللـه‌نیلیشی، تورلی مدنی و فرهنگی اویوشمه‌لر و انجمنلرنینگ تأسیس اېتیلیشی و فعالیتلری تیلیمیز رواجی اوچون کتّه امکان یۉلینی آچدی.
بولر کمیت نقطۀ نظریدن قنچه‌لر جاذبه‌لی و مراقلی کۉرینسه ده، بیراق کیفیت و ماهیت نقطۀ نظریدن اۉزبېک تیلی‌نینگ رواجی و اینیقسه معارف، عالی اۉقوو یورتلری همده علمی و تحقیقی ایشلر آلیب باره‌دیگن اداره‌لر و مؤسسه‌لرده افسوس که قانیقرلی اېمس. بونینگ مهم و اساسی دلیلی شو که، بو ایشلر نېگیزلی و توزوملی بیر تملگه اېگه اېمس. اینیقسه بو تۉغریده دولت مقیاسیده، اۉشه اساسی قانونده کۉرسه‌تیلگن ماده‌دن اۉزگه بیرار بېلگیلنگن کېنگ عملی ریجه و اونگه کۉره قووانرلی ایش کۉزگه تشلنمه‌یدی.
طالبان حاکمیتی آغده‌ریلیب، حاضرگی توزوم قوریلیب، تۉقوز [حاضر ۱۳] ییل چۉزیغی‌ده دولت رسمی اداره‌لری ارقه‌لی بیزنینگ تیلیمیزده باسیلگن کتابلر سانی افسوس که حتی بیر قۉل‌نینگ برماقلری سانینی هم تشکیل بېرمه‌یدی! بیراق دموکراتیک شرایط، اینیقسه حاضرگی سۉز و مطبوعات اېرکینلیگی یارقینلیگیده اجتماعی و فرهنگی اویوشمه‌لر، اېرکین مؤسسه‌لر و مؤلفلرنینگ شخصی تشبثلری آرقه‌لی کۉپگینه کتابلر باسیلیب چیققن و چیقماقده.
سېویملی اۉقووچی‌لر! تورلی دولت، شخصی و اېرکین دایره‌لر آرقه‌لی مطبوعات ساحه‌سیده اۉزبېک تیلیده نشر اېتیلگن کتابلرنینگ فهرستینی توزیش کتّه علمی و عملی اهمیتگه اېگه دیر. اوشبو نرسه اینیقسه تحقیقاتچی عالملر، عالی اۉقوو یورتلرنینگ استادلری و محصللری اوچون جدا ضرور و کېره‌کلی دیر. شو ضرورتنی کۉزده توتگن حالده، شونداق بیر کتابنی تألیف اېتیب سیز حرمتلی تیلداش وطنداشلرگه تقدیم قیلیش مېنینگ مهم مقصدلریمدن بیری اېدی. منه اولوغ تېنگری‌گه شکرلر بۉلسین که اوشبو نیت بیر ییلدن کۉپراق مدت دوامیده آلیب باریلگن ایزچیل ایزله‌نیشلر و اینتیلیشلر طفیلی عملگه آشدی و قۉلینگیزده‌گی کتاب تألیف اېتیلیب، باسیلیب چیقدی.
کتاب نینگ تألیفی‌ده اوشبو یۉریق کۉزده توتیلگن:
ـ۱. یونسکو بېرگن تعریف گه کۉره ۴۸ بېتلی مقوالی اثر کتاب دېیله‌دی، بیراق بیز اوشبو معیاردن تشقری ایریم کیچیک اثرلرنی هم تانیتگنمیز،
ـ۲. زمان نقطۀ نظردن آزی بیلن، سۉنگگی ۵۰ ییل دوامیده رسمی یا شخصی یۉللر آرقه‌لی باسیلگن کتابلر فهرستگه کیریتیلگن،
ـ۳. فهرستگه خالص اۉزبېکچه همده بشقه تیللر بیلن اره‌لش کتابلر کیریتیلگن،
ـ۴. کتابلر (کلاسیک و چاغداش اثرلر) متنی اۉزبېکچه‌ده قۉللنه‌دیگن عرب یازوویده بۉلگن¬لیگی گه گینه اعتبار بېریلگن. لاتین یا سیریلیک یازوولرده‌گی کتابلر آلینمه‌گن،
ـ۵. افغانستان و چېت اېللر (پاکستان، اۉزبېکستان، تورکیه، سعودی عربستان، امریکا، ایران، اروپا و...) ده باسیلگن کتابلر هم امکان قدر فهرست گه کیریتیلگن،
ـ۶. ایریم کتابلرنینگ متنی ایکّی یا نېچه تیللی بۉلگن بۉلسه ده، اۉزبېکچه متنلری آزی بیلن ۳-۴ پرچه بۉلگنلری فهرست گه آلینگن و اوندن آزی آلینمه‌گن؛ مثال اوچون ابن یمین، مولانا غیبی و نادم قیصاری دېوانلریده بار-یۉغی بیر پرچه اۉزبېکچه شعر بۉلگنلیگی اوچون آلینمه‌دی،
ـ۷. مکتب اۉقوو کتابلری آلینمه‌گن، فقط أیریم قۉللنمه‌لر آلینگن،
ـ۸. کتابلر فهرستی توزیلگنده، شعر، شعر ترجمه‌سی، بدیعی نثر (داستانلر، حکایه‌لر)، تذکره‌لر، تیل، ادبیات تاریخی، فولکلور، تاریخ، عمومی ترماقلر کبی موضوعلرگه اجره‌تیلگن؛ یعنی هر بۉلیم نینگ کتابلری الفبا ترتیبی اساسیده کېلتیریلگن،
ـ۹. هر بیر کتاب نینگ باسمه بېلگی‌لری و محتواسی حقیده یېترلیچه ایخچم و قیسقه معلومات بېریلگن،
ـ۱۰. کتاب حجمی ییریک بۉلمسلیگی اوچون، مهم علمی، تاریخی و تحقیقی کتابلرنینگ ایچکی مطلبلری فهرستی بېریلگن. شعری و بدیعی نثر تۉپلملرنی تانیتگنده، شعر یا داستانلر سانی و عمومی محتواسی حقیده گینه معلومات بېریلگن،
ـ۱۱. ایریم کتابلر بیر نېچه قتله باسیلگن. امکانی باریچه برچه نشرلری تانیتیلگن،
ـ۱۲. اۉزبېک تیلیده باسیلگن ایریم قانونلر، یۉریقنامه‌لر، اساسنامه‌لر کبی اثرلر کتاب دېیلمسه هم تانیتیلگن،
ـ۱۳. اثرلر نقد قیلینمسدن فقط تانیتیلگن،
ـ۱۴. کتابلر اۉلچمی سانتیمتر بیرلیگی اساسیده بېریلگن،
ـ۱۵. عزیز اۉقووچی‌لرگه آسانلیک توغدیرماق اوچون کتاب سۉنگگی‌ده ایکّی اعلام فهرستی هم توزیلگن:
بیریسی: شاعر، مؤلف، مهتمم، دېزاینر، ... لر آتی،
ایکّینچیسی: متنده‌گی برچه کتابلر آتی،
ـ۱۶. بو اثرنی افغانستان و چېت اېللرده باسیلیب چیققن اۉزبېک تیلیده‌گی برچه کتابلرنینگ تۉلیق فهرستی دېب ایتالمه‌یمیز، چونکه اۉلکه یا اۉلکه‌دن تشقری باسیلگن بیر قنچه کتابلر قۉلگه کیریتیلمه‌گنلیگی سببلی تانیتیلمه‌ی قالگنلیگی انیق. بیراق بونداق کتابلر چېکلنگن دیر. قاله بېرسه، اوشبو کتاب نینگ چاپ بۉلیب چیققنی‌گچه ایریم ینگی کتابلر هم ایچکی یا تشقی مطبوعاتده باسیلیب چیقیشی انیق.
ـ۱۷. فهرستده همه‌سی بۉلیب (۲۰۲) عنوان اثر تانیتیلگن.
معلوم که بونداق آغیر و کۉپ ایزله‌نیشنی ایستاوچی ایش، سېویملی اۉرتاقلرنینگ کمکی‌سیز بجریله آلمسدی. حرمتلی کاندید اکادمیسین دکتور محمد یعقوب واحدی، محمد یحیی حفیظی، محمدکاظم امینی، سید احمد حیدری، عبدالله رویین و محمد قیوم عزیزی‌لر بو ایشده مېنگه جدا صمیمی کمک¬لشدیلر. اینیقسه جناب دکتور واحدی و حفیظی جوزجانی‌لرنینگ اۉته لطف ایله کتابخانه‌لریده‌گی برچه کتابلرنی بېملال اختیاریمگه قۉیگنلری، بو آغیر ایشنی بجریشده مېنگه جدا قۉل کېلدی. فرصتدن فایده‌له‌نیب، آتلری ذکر اېتیلگن حرمتلی اۉرتاقلر همده کمک قیلگن بشقه برچه دۉستلرگه صمیمی منتدارچیلیک بیلدیریب، اولوغ تېنگری‌دن برچه‌لریگه ساغلیک و امانلیک ایسته‌یمن.
سېویملی عمریۉلداشیم دکتور شفیقه یارقین گه اوشبو کتابنی تألیف اېتیشده، مېنگه هردایمگیدېک اویده قوله‌ی شرایط یره‌تیب بېرگنی، قاله بېرسه اۉته حوصله بیلن کتابنی اۉقیب، ایش آقیمیده اېزگو مشوره‌لر بېریب تورگنی اوچون چوقور منتدارچیلیک بیلدیره‌من.
غضنفر بانک نینگ حرمتلی رئیسی‌گه اوشبو کتاب نینگ چاپ بۉلیشیده کمک قیلگنلیکلری اوچون چین کۉنگولدن متندارچیلیک بیلدیره‌من.
اولوغ تېنگری فرهنگی‌میز و تیلیمیز رواجی و یوکسه‌لیشی اوچون برچه قلمکشلر و احساسلی تیلداشلریمیزنی قۉللـه‌سین. آمین یا رب العالمین!
کابل، اوچینچی مکروریان، کوز، ۱۳۸۹ هجری شمسی، 2010 م. محمد حلیم یارقین
ـ[1] بو حقده معلومات اوچون قره‌نگ: محمد حلیم یارقین، برگهایی از تاریخ اوزبیکان افغانستان، نشر انجمن فرهنگی میرزا اولوغ بېک، چاپ دوم، مزارشریف: ۱۳۸۸ ش. و اوچونچی چاپ، خراسان انتشاراتی، کابل: ۱۳۹۱ ش
محمد جان ولد بدل مشهـور بـه بـنـگیـچه تــاشــقـرغــانــی در سال 1307 هــجـری شمـسی در گــــذر ایــش مـحـمــد بـیـک نـاحـیـۀ اول شهـــر تـــاشــقــرغـان مـرکـز ولـسوالــی خـُلــم در یک خانـوادۀ هنرمند تــولــد شده است. پــدرش بـه اسم بـدل مشهــور بــه بــدل مـست تـاشـقـرغـانی بــوده بـه نـواختن دمبوره مهارت داشـتـه، بـنـگـیـچـه پـدرش را درسن 2 سـالـگی از دست داده تـحـت تـربـیــۀ مــادرش قـــرار گـرفـت. در سـن خــورد سالـی نزد مـلای مـحـله به فرا گیری دروس دینی پرداخته، کـتـب مـتـداولـه را الــی پـنـجﮔــﻧـﺞ، قـرآن کـریـم، غـیـاثـی و دیــوان حـــافــظ تــمـام نــمــــوده در ســـــال 1329 هــــجــــــری شمسی بـه خدمت عسکری... ا
وقـتـی بـا خـیـر مـحـمد چــاووش ملاقـات میـکـنـیـد، انسانی حلیم و مـتـواضـع و در عین زمان بـا مـنـاعت و سربلند را در برابر خـود مـی‌بـیـنـیـد. مـنـاعـت نـفـس و غرور مشـروع انـسـانی او در عین فـروتـنـی، از اعـتـمـاد بـه نـفـس و روحـیـۀ بـلند اتکا به خــود و بــاور هــای مـلـی او سر چشمـه می‌گـیـرد. یکجا با این روحیه، پـیـگیری در کـار، عـشـق و عــلاقۀ پــایــان نـاپـذیـر به مـوسیـقـی مـلـی و باور به موفقیت درین ساحه او را از دیـگـران مـتـمـایز می‌سازد. آهـستـه و شمــرده حــرف مــیــزنــد، بــا قـاطـعـیت از فکر و نظر خود دفاع میکند، شـوخ طـبـع و بـذلـه‌گــو است، با تبسم و صمیمیت شما را استقبال میکند... ا
هـنـر هـمـانـند شعر و ادبیات تراویدۀ ذوق و استعداد زیبایی شناختی انسان و نماد احساس و انـدیشـه های ظریف و تلطیف شدۀ اوست. انـسان نـه تنـهـا بـا ایـجاد و ابـداع پـدیـده هـای هـنـری ذوق و سلیقۀ زیبایی شـنـاخـتـی خـود را اقـنــاع و رشد مـیـدهـد، بـلـكـه درد ها و نیاز های روانی و حسّی خـود را نیز از راه شنیدن یا دیدن آن تسكین می دهد و بر طرف مـیـكـند. از هـمـیـن رو، تـا انسان بوده و هست، هنر با او هـمـراه است و مانند همه نماد های گونه گون فرهنگ بشری یكجا با نسلهای آدمــی پـویـه تـاریـخ را در نـور دیــده، فـراز و فرود هـای تـحــول و دگـرگـونـــی هــا را پذیرا شده است. ا
سـیـد کـبـیـر کمـال رحـمـتلی استاد غفار کـمـال نـیـنگ اوغلی دیر. سید کبیر نینگ قـولاغــی بـالــه‌لـیـگـیـدن دوتـار نــوالری و کلاسـیـک آهـنـگ‌لـر بیلن تانیش. آته‌سی رحـمـتـلـی اسـتـاد غـفار کمال افغانستان نـیـنـگ مـشـهـور کـلاسیـک خواننده‌لریدن بیری بـولـگن. سـیـد کـبیر ایندی رحمتلی آتـه‌سی نیـنگ ایزینی ایزلب بارماقده دیر. اوزیـنـی ایتـیشیچه: «اوزبیک خلقی نینگ اصل مـوسیقی‌سی دوتار دیر و مین دوتار بـیـلـن ذوقـلـنـه‌مـن. کـلاسـیک موزیک‌لر و فـلـکـلـوریـک قـوشـیقلرنی هم اوقویه‌من. الـبـتـه بـرچـه‌سـیـنـی اوز رحـمـتلی آته‌م، استاد غفار کمال دن اورگه‌نگنمن». سـید کبیر اوزبیکستان‌لیک... ا
اوشبو طریقت، عرفانی و فـلـسفی تفکر ایگـه سـی، «مـولـوی»، «مولانا» و عادی خـلـق ایچیده «ملای روم» لقب لری بیلن شهـرت قـازانگن بویوک شاعر جلال الدین محمد بـن بهـاؤالـدیـن ولد نامیگه منسوب دیر. تـورکـیه لیک ییریک تصوفشناس عالم مـرمـره اونیویرسیتی الهیات فاکولته سی نـیـنـگ اسـتـادی دوکتور سلجوق ایرآیدین «تـصـوف و طـریـقت لر» ناملی کتابیده، او نـیـنـگ آتـه سـی حقـیـده قـویـیده گیدیک مـعـلـومـات بـیـره دی: «سـلـطـان الـعـلما لـقـبـی بـیـلن تنیلگن محمد بهاؤالدین ولد بـن حـسـیـن البکری بلخ شهریده دنیا گه کـیـلـدی. آنـه سـی، خــراسان پادشاهی علاؤالدوله خوارزمشاه نینگ... ا
در یـکـی از کـوچـه ها، در قریۀ دور افتاده در جوی زندان ولایت سمنگان، آواز خوش تــارهـا، صــدای آرام و متین چکش سبک بر روی چـوب تــراش خـــورده بــا صـــدای خـش خـش دسـتـان گــره بـسـتـۀ استاد مـحمد قل هفتاد ساله، موسیقی زندگی را تشـکـیـل مـی دهـد. دنبوره ها، در کنار دیــوار کـاه گـلـی کارگاه استاد محمد قل، صـف کـشـیـده انـد و انـتظار می کشند تا اسـتـاد، تارها را بر شانه های شان ببندد و آنـهـا نـیـز بـا شـور فـراوان، پـس از آشنا شـدن بـا سـر انـگشتان نوازندگان، بنالند. این روزها استاد محمد قل دنبوره ساز، به گفـتـۀ خـودش وقت سرخاریدن ندارد و به قول معروف دست به دستش... ا
وطــن عـزیـز مـا یـك كـشور كاملاً سنتی است كه هنوز هم با تـسلط كـامـل عـلـم و تـكـنـالــوژی و ارتـبــاطــــات جــهـانی در جــهـــان و كـشــور هـای هـمــسایــه، در بــســیــاری از نـقـاط دور از مركز بـه جای قانون و حتـی گاهی به جای شرعیت نيز سنت ها و عرف و عادت ها بر سرنوشـت انـسـانهای جامعۀ ما حكم میكند. تغـیـیـر باورها و سنت هـا بسیار دشوار و زمانگیر است. از هـمـیـن جـهـت نـمی تـوان آنهـا را بـه زور تغییر داد یا با فـشار حركت آن را بـه سـوی زمـانوی شدن، جهانی شدن و قـانـونـی شـدن سرعت بخشید. تـفـكـر و دیــد جــامـعـۀ مـا نسبت بـه مـوسـیـقـی نیز از باورها و سنت های مردم... ا
بــابــه قِــران هـنـرمـنـد آواره و درویـشـی از ولـسـوالـی خُـلم (تـاشقرغان) بود. نام اصلی اش عـبـدالـغفار فرزند سلطان بود. او در سال ۱۲۸۹ خـورشـیـدی در گــذر ده حــسن ولـســوالــی تــاشــقـرغان ولایت ســمـنـگـان پــا بـه جـهــان هـــســــــتی گـذاشـت. بـابـه قِـران از آوان کــودکـی به خـوانـدن آهـنگ های محلی آغاز نمود. در سـن دوازده سـالـگـی نـزد مـرحوم محمد حـکـیـم تـنـبـور نـواز بـه نــواخــتــن دنبوره پـرداخـت. او پـس از ســـال هـا تــوانست پـول نـاچـیـز را جـمع کند تا اینکه توانست دنـبـوره‌ای بــرای خــود خـریـداری کند. در ولسـوالــی تــاشــقـرغان به جز بابه قِران کسـی دیگری نبود که در محافل خوشی آهنگ بسراید... ا
